Η θρησκευτικότητα και το τάμα του Θ. Κολοκοτρώνη στην «Αγία Μονή Κυθήρων» σε σχέση με την Μάχη στα Δερβενάκια.

 

του Γιάννη Κουτσούκου

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης προσευχόμενος (Πολεμικό Μουσείο Αθηνών)

Επειδή σε πολλούς έχει γεννηθεί το ερώτημα, πώς μπόρεσε ο «Γέρος του Μωρηά» να επιτύχει τόσες μεγάλες νίκες κατά των Τούρκων και να ελευθερώσει την Ελλάδα από τον τύραννο, θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μερικές πτυχές από τη ζωή του, που αποδεικνύουν τη βαθιά του πίστη στην ορθοδοξία, αλλά και τις «προσευχές-τάματα» που έκανε προ του 1821 για την απελευθέρωση του Γένους.

 

Το 1803 ο Κολοκοτρώνης, ημέρα Κυριακή των Βαΐων, ευρέθηκε στα Κύθηρα και συγκεκριμένα στο μοναστήρι της «Αγίας Μονής» δηλαδή της Παναγίας. Είναι γνωστό, ότι κατά την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 πολλοί αγωνιστές και λόγιοι βρήκαν καταφύγιο στα αγγλοκρατούμενα Κύθηρα (Θ. Κολοκοτρώνης, Γρηγ. Κωνσταντάς κ.ά.). Εκεί γράφει ο ίδιος ο Κολοκοτρώνης: «Εύρηκα την εκκλησία σκεπασμένη από κλαδιά δέντρων και μία μάντρα πεσμένη και έκανα τάμα λέγοντας Αγία Μονή μου, βοήθησέ μας να ελευθερώσουμε το γένος από τους τούρκους και θα σε φτιάξω όπως ήσουν πρώτα. Επλήρωσα το τάμα μου, το δεύτερο χρόνο της επανάστασης. Έστειλα χρήματα για να ανακαινισθεί η Μονή» (Απομνημονεύματα Θ. Κολοκοτρώνη).

 

Είναι γνωστό ότι το δεύτερο έτος της Επανάστασης είναι το έτος 1822. Τότε ακριβώς (τέλος Ιουλίου) έγινε η νικηφόρος μάχη στα Δερβενάκια – Άη-Σώστη και στην Κλεισούρα Αγιονορίου Κορινθίας. Επίσης, είναι γνωστό ότι πολλά χρήματα (φλουριά) έπεσαν σαν λάφυρα (Χασενέδες) στα χέρια των Ελλήνων, κυρίως στα Δερβενάκια και στην Κλεισούρα του Αγιονορίου.

Η προσευχή αυτή «τάμα» του Θ. Κολοκοτρώνη έχει άμεση σχέση με την ομιλία του, που έκανε την Αυγή της 26^ης Ιουλίου στα παληκάρια του προ της Μάχης στα Δερβενάκια (Δεκαεννέα χρόνια αργότερα). Να τί έλεγε τότε ο Κολοκοτρώνης στους Μαχητές του λίγο προ της μάχης (όπως μας πληροφορεί ο υπασπιστής του Φωτάκος):

«….Αλλά σας λέγω και τούτο, ότι απόψε ήλθε η τύχη (Παναγία) της Πατρίδος μας και μου είπεν, ότι θα είμεθα νικηταί τόσον πολύ όπου άλλην νίκην καλλιτέραν από την σημερνήν δεν εκάμαμεν, αλλ’ ούτε θέλομεν κάμει....». Επειδή με έμφαση όλοι οι ιστορικοί και κυρίως ο αυτόπτης μάρτυρας Φωτάκος, τονίζουν, ότι πολλά λάφυρα και πολλά χρήματα έπεσαν στα χέρια του Θ. Κολοκοτρώνη στις μάχες  στα Δερβενάκια και στο Αγιονόρι, μπορεί να συμπεράνει κανείς, ότι από τα χρήματα αυτά έστειλε ακριβώς το 1822 ο Κολοκοτρώνης στην «Αγία Μονή» των Κυθήρων για να την ξανακτίσει και να εκπληρώσει το τάμα του, που είχε κάνει εκεί δεκαεννέα χρόνια πριν, δηλαδή το 1803.

 

Η πίστη και η ευσέβεια του Θ. Κολοκοτρώνη προς το πρόσωπο της Παναγίας αποδεικνύεται και από το εξής:

α) Λίγο προ της Μάχης στα Δερβενάκια ο Κολοκοτρώνης είχε δώσει εντολή επάνω στο βουνό Προβέ στα (βόρεια απο τα Φύχτια Αργολίδος) να διαβασθεί παράκληση προς την Παναγία. Να τί λέει ο Φωτάκος: «…Οι ιερείς εδιάβαζον παράκλησιν, ο Παπαγιαννόπουλος έψαλλε και ο αρχηγός είχε το κιάλι κι έβλεπε τους Τούρκους οίτινες ήρχοντο εις το δημόσιον δρόμον του Δερβενακίου…».

 

β) Ο Θ. Κολοκοτρώνης απεφάσισε να κάνει ή όχι την μάχη ανάλογα με την εσωτερική πληροφόρηση που είχε ύστερα από προσευχή που έκανε προς την Παναγία. Ας δούμε όμως με τι λόγια το εκφράζει αυτό ο Φωτάκος στ’ απομνημονεύματά του: «Ο Κολοκοτρώνης συχνά όταν διέταττε τας θέσεις και τους στρατιώτας, εκάθητο εις ένα μέρος, έγερνε την κεφαλήν και εκαμώνετο, ότι τάχα του ήρχετο ύπνος και ύστερα από ολίγον εξύπνα, έτριβε τα μάτια του, ανεκλαδίζετο και εχασμουργέτο και έλεγεν, ότι είδεν όνειρο·μίαν γυναίκα δηλαδή λαμπροφορεμένην με βουνίσια φορέματα και ότι τάχα ήτο η Παναγία. Και όταν έλεγεν ότι είδε την Τύχην εννοούσεν, ότι είδε την Παναγίαν φορούσαν μπόλιαν βλάχικην και πολλαίς φοραίς οι στρατιώται ήθελαν να πολεμήσουν και αυτός τους εμπόδιζε λέγων, ότι δεν είδε την Τύχην».

 

γ) Σύμφωνα με την παράδοση ο Κολοκοτρώνης και ο γιός του Γεναίος προ της Μάχης στα Δερβενάκια πήγαν και προσκύνησαν στο Εκκλησάκι του Αγίου Σώστη. Μάλιστα ο Γεναίος Κολοκοτρώνης μετά τη Μάχη του Άη-Σώστη αφιέρωσε και μια εικόνα στο εκκλησάκι, το οποίο και ανακαίνισε, η οποία εικόνα τουλάχιστον μέχρι την τελευταία δεκαετία του 1950 εσώζετο (Δεν γνωρίζουμε αν υπάρχει ακόμη σήμερα). Το εκκλησάκι αυτό υπήρχε προ του 1822 επ’ ονόματι του Αγίου Σώζωντος.

Σήμερα εορτάζεται και επ’ ονόματι του Αγίου Παντελεήμονος και των Αγίων  Κωνσταντίνου και Ελένης.

 

δ) Προτού ξεκινήσει για μία Μάχη ο Κολοκοτρώνης έκανε το σταυρό του μπροστά σε όλο το στράτευμα ομολογώντας έτσι φανερά την βαθειά του πίστη.

 

Αφορμή να γράψω αυτά μου εδόθη από μία πρόσφατη επίσκεψή μου στα Κύθηρα. Εκεί τυχαία πέρασα από το Μοναστήρι της Αγίας Μονής, όπου στο ενημερωτικό φυλλάδιο της Μονής είχε περιληφθεί το σχετικό απόσπασμα από τ’ απομνημονεύματα του Κολοκοτρώνη: «Να λοιπόν ανεφώνησε εκεί ένας προσκυνητής που ο Κολοκοτρώνης δεν απελευθέρωσε το γένος, μόνο με το πολεμικό του  «δαιμόνιο», αλλά και με τη βαθειά του πίστη, τις προσευχές του και τα τάματά του».